Bàn về tiên thiên

Tốn
 5
Ly
3
Khôn
 8
Chấn
4
Đoài
2

Cấn
 7
Khảm
1
Càn
1

Phụ chép: Tiên thiên Hà đồ trong kinh dịch để tìm hiểu rõ lẽ thiên nhất sinh thủy.

Thận là gốc của tạng phủ, căn bản của 12 mạch, chủ chốt của sự hô hấp, nguồn của tam tiêu, thân người nhờ đó mà hình thành, cho nên nói thận là căn bản của tiênthiên.

Từ khi sắc huyền (+), sắc hoàng ( - ) chưa tách rõ mà thủy của số thiên nhất đã sinh ra trước (cho nên Càn số 1), bào thai chưa thành hình mà điểm đầu tiên (tức mệnhmôn) của 2 quả thận đã có trước, vì rằng trẻ con trong thai chưa thành hình mà bào thai đã kết trước, hình tượng cái thai ở giữa rỗng, có một cái mầm trắng thẳng tuột như hình nhị sen, cái mầm ấy tức là cái cuống rốn, nhị sen tức là hai quả thận mà một điểm nguyên dương lờ mờ làm nên mệnh người đóng ở giữa hai thủy (đó là một hào dương giữa hai hào âm để thành quẻ khảm, vị trí ở phương Bắc).

Thủy sinh ra mộc rồi mới thành can, mộc sinh ra hỏa rồi mới thành tâm, hỏa sinh ra thổ rồi mới thành tỳ, thổ sinh ra kim rồi mới thành phế (có thuyết nói: có mệnh môn rồi mới sinh ra tâm, tâm sinh huyết, có tâm rồi mới có phế, phế sinh ra lông da, có tỳ rồi mới có thận, thận sinh xương tủy). Năm tạng đã thành thì sáu phủ thành tiếp theo, chân tay đã đủ thì gân cốt đã hoàn toàn. (Trong kinh nói: Thế nào là Huyền tẫn? Huyền là màu đen, tẫn là khí âm) trẻ con mới thành thai thì trước sinh hai quả thận, mà một điểm nguyên dương ở khoảng giữa hai quả thận ấy là mệnh môn (thận người tức là khí nguyên âm, nguyên dương gọi là nguyên khí của tiên thiên, mệnh môn là khiếu để làm cho người sống, nơi chứa thủy hỏa tức là Bắc khiếu của tiên thiên, con người được sinh ra thì thụ thai bắt đầu có dấu hiệu ở mạch Nhâm, một điểm của mệnh môn có sẵn trước rồi sau mới có thận và mệnh môn hợp hai số đầy đủ, vì thận có hai quả mà mệnh môn ở khoảng giữa). 


Người ta không có thứ hỏa ấy thì không lấy gì để vận hành ở tam tiêu, làm ngấu nhừ được thức ăn uống. Nội kinh nói: “Thiếu hỏa sinh ra khí”, Tiên kinh nói: “Khoảng giữa hai quả thận có điểm sáng đóng kín lại làm khối đan mẫu, thuận tiết ra thì thành hình người”. (Nhà đạo dẫn hít khí dẫn đến đan điền, khi thành đạo thì hỏa ấy thành một khối như châu ngọc, bỏ vào lửa không cháy, gọi là khối “đan mẫu, người thường thì giao hợp với nhau tiết ra mà thành thai”, cho nên gọi là thuận). Hễ lúc nam nữ giao cấu thì có hỏa đến hội trước rồi thủy mới tụ sau, cho nên nói hỏa ở trước thủy. 


Con người được sinh ra thì trước sinh mệnh môn hỏa, người đời bảo rằng tinh cha huyết mẹ là không phải, trai gái đều phải lấy hỏa có trước, nhưng đàn ông trong phần dương có phần âm, lấy hỏa làm chủ, đàn bà trong phần âm có phần dương, lấy tinh làm chủ, bảo rằng âm tinh dương khí thì phải, nam nữ giao hợp hai khí ấy tụ lại rồi mới thành hình, các sự hình thành ấy đều thuộc về hậu thiên, trăm thứ gân cốt hậu thiên đều đủ, nếu không có một hỏa khí tiên thiên thì sẽ thành nắm tro tàn.

Kìa rồng (mệnh hỏa) lặn ở đáy bể (thận cung), lúc lặn là thiếu hỏa, lúc động là tráng hỏa, rồng bay lên thì hỏa theo lên, nguyên khí chứa ở khảm cung (phủ thận) lúc vận dụng ứng lên ly cung (tâm) ấy là mệnh căn của đời người, mới biết là căn bản của dương hỏa (tâm) ở dưới đất (thận). Nguồn gốc của âm hỏa (hỏa trong thủy) ở trên trời (tâm) cho nên nói: “nước chảy từ nguồn cao ra”, lại nói: “lửa ở trong nước”.

Bậc thánh hiền đời xưa xét quả thận là căn bản của tiên thiên, cho nên chỗ luận mạch có nói: “Người ta có mạch xích như cây có rễ, cành lá tuy khô héo mà gốc rễ vẫn sinh ra”. Bệnh Thương hàn lúc nguy kịch mạch thốn khẩu khó dò còn phải chẩn mạch Thái khê [2] để đoán thận khí. Tinh là tinh ba của thủy thận tựa vào đó, như cá được nước, khí nương vào đó, như sương mù trùm lấy vực, thần tất nhiên phải tựa vào vật mới có chỗ dựa để sinh hỏa, tinh kiệt thì thần phải tan, đó là thế tất nhiên, lúc đương còn thơ ngây chưa hiểu chuyện trai gái phối hợp, bỗng nhiên sinh ra tinh không biết từ đâu và cũng không biết sử dụng đến. 


Tuổi lên 16 khi chân tinh đầy đủ mới có thể sinh con, sau khi tiết tinh, quẻ Càn phá ở giữa thành quẻ Ly (đó là tinh tán ở giữa rỗng), con gái mang thai quẻ Khôn hóa làm quẻ Khảm (đó là mang thai ở giữa đầy lên), chân thể đã thiếu thốn không biết dè dặt thì trăm mạch đều trống rỗng, không nguy hại còn đợi gì nữa?